Laktoz intoleransı, laktoz adı verilen bir şeker olan süt şekeriyle başa çıkma yeteneğinin eksik olması durumudur. Bu durumda, vücut laktozu sindirecek yeterli miktarda laktaz enzimi üretmez veya yeterince etkili bir şekilde kullanamaz. Laktaz enzimi, laktozu bağırsakta daha basit şekerlere parçalamak için gereklidir.
Normalde, laktaz enzimi laktozu glikoz ve galaktoz adı verilen daha küçük şekerlere ayırır. Bu, bağırsakta emilerek enerji sağlamak için kullanılabilir. Ancak laktoz intoleransında, laktoz sindirilemez ve bağırsakta çeşitli semptomlara neden olabilir.
Laktoz intoleransının farklı türleri vardır:
- Primer Laktoz İntoleransı: En yaygın türdür ve genellikle yaşla birlikte ortaya çıkar. Çoğu insan bebeklik ve çocukluk dönemlerinde laktaz enzimini üretebilir, ancak zamanla bu üretim azalabilir. Primer laktoz intoleransı genellikle kalıtımsaldır ve etnik gruplar arasında farklılık gösterir.
- Sekonder Laktoz İntoleransı: Bu tür, laktaz enziminin geçici olarak azalmasına veya eksilmesine neden olan bir başka sindirim sorununun sonucu olarak ortaya çıkar. Örneğin, çölyak hastalığı, inflamatuar bağırsak hastalığı veya bağırsak enfeksiyonları gibi durumlar laktaz üretimini etkileyebilir.
- Doğumsal Laktoz İntoleransı: Nadir görülen bir durumdur ve bebekler doğdukları anda laktaz enzimini üretemezler. Bu durum, bebeklerin normalde anne sütündeki laktozu sindiremeyeceği anlamına gelir. Bu nedenle, bebekler özel bir laktozsuz formülle beslenir.
Laktoz intoleransının belirtileri kişiden kişiye değişebilir. Bunlar arasında karın ağrısı, şişkinlik, gaz, ishal, mide bulantısı ve kusma yer alır. Semptomlar genellikle laktoz içeren yiyecek veya içeceklerin tüketiminden sonra ortaya çıkar.
Laktoz intoleransı teşhisi genellikle klinik belirtilere dayanır. Bir doktor, semptomları, kişinin beslenme geçmişini ve bazen bir laktoz intoleransı testi yaparak teşhis koyar.
Laktoz intoleransının tedavisi, laktoz içeren yiyecek ve içeceklerin sınırlanması veya tamamen kesilmesiyle sağlanır.
Bağırsak İntoleransı Belirtileri
Yaygın ve genel belirtileri aşağıda listeledik:
- Karın ağrısı ve rahatsızlık: Laktoz intoleransı olan kişiler genellikle laktoz içeren yiyecek veya içecekler tükettikten sonra karın ağrısı hissi yaşarlar. Bu ağrı, karın bölgesinin çeşitli bölgelerinde hissedilebilir ve genellikle sindirilen laktoz miktarıyla ilişkilidir.
- Şişkinlik: Sindirilmeyen laktoz, bağırsaklarda gaz oluşumuna neden olur. Bu durumda, karın şişebilir ve şişkinlik hissi oluşur.
- Gaz ve şişkinlik: Sindirilemeyen laktoz bağırsaklardaki bakteriler tarafından fermente edilir ve bu süreç gaz üretimine yol açar. Bu durum, gazın birikmesiyle şişkinlik hissine ve gazın sık geçişine (gaz çıkarma) neden olur.
- İshal: Laktoz intoleransı olan kişilerde, laktoz sindirilemediğinde bağırsaklardan daha fazla su emilimi olmaz. Bu durum, sindirim sisteminde suyun kalın bağırsaklara geçmesine neden olur ve sonuçta ishale yol açar.
- Bulantı ve kusma: Bazı laktoz intoleransı vakalarında, laktoz içeren yiyecek veya içeceklerin tüketimi mide bulantısı hissine ve hatta kusmaya neden olabilmektedir.
Bu belirtiler, laktoz içeren yiyecek veya içeceklerin tüketildikten sonra genellikle birkaç saat içinde ortaya çıkar. Belirtilerin şiddeti kişiden kişiye değişebilir ve laktoz intoleransı olan kişilerde semptomlar derecesine bağlı olarak farklılık gösterebilir.
Önemli bir nokta, laktoz intoleransının laktoz alımıyla ilişkili semptomlara neden olmasıdır. Bu nedenle, semptomları azaltmak için laktoz içeren yiyeceklerin ve içeceklerin tüketimine dikkat etmek önemlidir. Eğer laktoz intoleransı şüphesi varsa, bir sağlık uzmanına danışmak ve doğru teşhis ve tedavi için onunla görüşmek önemlidir.
Laktoz İntoleransı Olan Bireylerin Dikkat Etmesi Gereken Gıdalar
Laktoz intoleransı olan bireyler, laktoz içeren yiyecekleri sınırlamalı veya tamamen tüketmemelidir. Aşağıda örneklerle, laktoz içeren bazı gıda kategorilerine değindik:
Süt ve Süt Ürünleri:
- İnek sütü
- Keçi sütü
- Koyun sütü
- Yoğurt
- Ayran
- Dondurma
- Peynirler (cheddar, mozzarella, beyaz peynir vb.)
Hazır Gıdalar:
- Hazır çorba ve soslar
- Hazır kekler, bisküviler ve kurabiyeler
- Hazır tatlılar ve atıştırmalıklar
- Hazır meyve suları ve içecekler
Tahıl ve Atıştırmalıklar:
- Bazı tahıl gevreği (bazı markalar laktoz içermeyebilir, paket üzerinde kontrol edilmelidir)
- Bazı kraker ve cips türleri (kontrol edilmelidir)
İçecekler:
- İnek sütü
- Soğuk kahve ve sıcak çikolata karışımları
- Bazı meyve suları ve içecekler (bazı markalar laktoz içermeyebilir, paket üzerinde kontrol edilmelidir)
Burada önemli nokta, hazır gıdalar alırken mutlaka paket içeriğini içindekiler kısmından bulup okumaktır.
Laktoz İntoleransı Olan Bireyler İçin Alternatif Gıdalar
Laktoz intoleransı olan bireyler için alternatif birkaç gıda listeledik. Tabi ki bu liste uzayabilir:
Laktozsuz Süt ve Süt Ürünleri:
- Laktozsuz süt
- Laktozsuz yoğurt
- Laktozsuz peynirler
- Laktozsuz dondurma
Bitkisel Sütler:
- Badem sütü
- Soya sütü
- Hindistan cevizi sütü
- Yulaf sütü
- Fındık sütü
Fermente Edilmiş Süt Ürünleri:
- Laktozsuz yoğurt
- Kefir (bazı markalar laktoz içermeyebilir, paket üzerinde kontrol edilmelidir)
Alternatif Tatlandırıcılar:
- Bal
- Akçaağaç şurubu
- Agave şurubu
Ayrıca, bazı bireyler, küçük miktarlarda laktoz tüketebilir ve semptomları tolere edebilir. Her bireyin tolerans seviyesi farklı olabileceğinden, kişiye özel bir beslenme planı için bir sağlık uzmanıyla görüşmek önemlidir.
Bebeklerde Laktoz İntoleransı
Bebeklerde belirtiler yaklaşık yetişkinlerde olduğu gibi seyreder.
Laktoz intoleransı olan bebeklerde beslenme aşağıdaki şekilde düzenlenebilir:
- Laktozsuz veya düşük laktoz içeren formüller: Eğer anne sütü yetersizse veya mevcut değilse, doktorunuz laktozsuz veya düşük laktoz içeren formüller önerebilir. Bu formüller, bebeklerin ihtiyaç duyduğu temel besinleri sağlar ve laktoz intoleransı semptomlarını azaltmaya yardımcı olur.
- Anne sütüne devam: Eğer anne sütü mevcutsa ve bebeğiniz laktoz intoleransına sahipse, genellikle anne sütü verilmeye devam eder. Anne sütü doğal olarak düşük laktoz içerir ve bebeklerin çoğu, annelerinin sütündeki laktozu tolere edebilir. Ancak, bazı bebeklerde laktoz intoleransı semptomları devam ediyorsa, doktorunuz alternatif bir beslenme planı önererek anne sütü ile birlikte ek önlemler almanızı önerebilir.
- Alternatif sütler: Bebeklerde laktoz intoleransı olan durumlarda, doktorunuzun alternatif sütlerin kullanılmasını önermesi olasıdır. Örneğin, laktozsuz sütler (badem sütü, soya sütü, hindistan cevizi sütü vb.) veya hidrolize formüller (laktoz moleküllerinin daha küçük parçalara ayrıldığı özel formüller) kullanılabilir. Ancak, bu alternatif sütlerin kullanılması konusunda doktorunuza danışmanız önemlidir.
Beslenme planını düzenlerken, bebeğinizin besin ihtiyaçlarını karşılamak için doktorunuzun önerilerine uymak önemlidir. Doktorunuz ayrıca bebeğinizin büyüme ve gelişimini izleyecek ve beslenme planını düzenlemek için gerektiğinde değişiklikler yapacaktır.
